አዲስ ሪፖርተር – የጠቅላይ ሚኒስትሩ የምስራቅ አፍሪካ ቀጠና ጉዳዮች ልዩ አማካሪ ሚኒስትር አቶ ጌታቸው ረዳ ከአልጀዚራ “Head-to-Head” ፕሮግራም ጋዜጠኛ መህዲ ሀሰን ጋር ያደረጉት ቃለ-መጠይቅ ቅንጭብ በአሁኑ ሰዓት በተመልካች ዘንዱ ከፍተኛ ክርክር ቀስቅሶ የዕለቱ ዋና አጀንዳ ሆኗል። አቶ ጌታቸውን የወቀሱ እንዳሉ ሁሉ፣ በጦርነት ወቅት የተነገረን ከስላም ስምምነት በሁዋላ በድጋሚ እንዲነገር መጠበቅ ወይም መናገር የሰላም ስምምነቱን በመጣስ ዳግም ጦርነት መመኘት እንደሆነ ጠቅሰው ምላሽ መስጠታቸው አቶ ጌታቸውን ትክክል፣ ጠያቂውን ከጋዜጠኛነት ወደ አክቲቪስት ያወረደ እንደሆነም የተናገሩ አሉ፤
ሙሉ ቪዲዮው ገና ባይለቀቅም፣ ቃለ መጠይቁ ተመልካቾችን በሁለት ዋና ዋና አስተሳሰብ ጎራዎች ከፍሎ ከፍተኛ ክርክር እንዲፈጠር አድርጓል። አንድኛው ወገን አቶ ጌታቸው ረዳ ‘ገለልተኛ’ ሚዲያ በሆነው አልጀዚራ ፊት ቀርበው ተጠያቂነትን ለመቀበል የወሰዱትን ድፍረት በማድነቅ ይህ አይነቱ ተጠያቂነትን ለመጋፈጥ ዝግጁነትና ድፍረት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በሌሎች የመንግስት ኃላፊዎች የሚዲያ ተጠያቂነት ወደ ጎን የመተውን አካሄድ ሊቀይረው እንደሚችል ፍንጭ የሰጠ መሆኑን ተጠቁሟል። በመሆኑም፣ አቶ ጌታቸው ረዳ ዓለም አቀፍ እውቅና ባለው መህዲ ሀሰን ጋር ፊት ለፊት መቅረባቸው እንደ አዎንታዊ እርምጃ ተወስዷል
በሌላ በኩል ደግሞ፣ የቃለ-መጠይቁ ተቺዎች እና ቅሬታ አቅራቢዎች አቶ ጌታቸው ረዳ ከፕሪቶሪያው የሰላም ስምምነት አንፃር በወሰዱት አቋም ዙሪያ ትልቅ ጥያቄ አንስተዋል።
የሰላም ስምምነቱ አንዱ ድንጋጌ የሁለቱ ተዋዋይ አካላት አንዱ ሌላኛውን በሚያስቆጣና ጠብ አጫሪ በሆነ መንገድ ከመወንጀል እንዲቆጠቡ ያዛል። በዚህ ምክንያት፣ አንዳንዶች በቃለ-መጠይቁ ወቅት ጌታቸው ረዳ “ስለ ዘር ማጥፋት” ወንጀል ለተጠየቁት ጥያቄ ለመመለስ ጠቅላይ ሚኒስትሩንም ሆነ የትግራይን ሕዝብ ሳይጎዱ ለመከላከል ያደረጉት ጥረት “የከሸፈ” እንደሆነ ያላቸውን እምነት ገልጸዋል።
ለአዲስ ሪፓርተር አስተያየት የሰጡት የወንጀል ፍትህ አስተዳደር የሕግ ባለሙያ እንደገለፁት አቶ ጌታቸው ምላሽ ለመስጠት ከሚሞክሩ ይልቅ “በፕሪቶሪያው ስምምነት የተፈጸሙ ወንጀሎች ካሉ በሽግግር ፍትሕ (Transitional Justice) እንዲታዩ የተወሰነ በመሆኑ” በዚህ ጉዳይ ላይ አስተያየት ከመስጠት እቆጠባለሁ ብለው ምላሽ ቢሰጡ የተሻለ እንደነበር ገልፀዋል።
“እንደዚህ አይነት ቃለ መጠይቆች የፍትሕ ሂደቱ ከመጀመሩ አስቀድሞ የሰላም ማስፈን ሥራውን የሚፈታተን፣ የሕዝብ ጥርጣሬን እና ፖለቲካዊ ውዝግብ ስለሚፈጥሩ ወደፊት ጥንቃቄ ሊደረግባቸው ይገባል” በማለት የጉዳዩን አሳሳቢነት አፅዕኖት ሰጥተው ተናግረዋል።
በመጨረሻም ቃለ-መጠይቁ በመንግሥት የመልዕክት ስነ-ምግባር (Messaging Discipline) ላይ ችግር ይፈጥር ስለመሆኑ ጥያቄ ያቀርብንላቸው ስማቸው እንዳይገለፅ የፈለጉ የመንግስት ኮሙኒኬሽን መስሪያ ቤት ውስጥ የሚሰሩ ከፍተኛ ባለሙያ “አንድ የጠቅላይ ሚኒስትሩ ልዩ አማካሪ ሚኒስትር ከፌዴራል መንግሥት ጋር ወጥ የሆነና የተናበበ ስትራቴጂካዊ ተግባቦት (Coordinated Strategic Communication) እንዲፈጥሩ ይጠበቃል። አቶ ጌታቸው ረዳ የመንግስትን የሽግግር ፍትህ ላይ የተመሰረተ የሰላም ማስፈን ጥረትን የሚቃረን ንግግር ከሰጡ፣ አጠቃላይ የመልዕክት ስነ-ምግባር ያዳክማል ወይም የመንግስትን አቋም ግልጽ እንዳይሆን በማድረግ በሕዝብ ዘንድ ጥርጣሬና ግራ መጋባት በመፍጠር የመንግሥትን የሰላም ግንባታ ጥረት ያወሳሰበዋል” ብለዋል።
በመሆኑም ማንኛውም ከፍተኛ የመንግስት ሃላፊ በተለይ ለዓለም አቀፍ መገናኛ ብዙሃን ቃለ መጠይቅ ከመስጠታቸው በፊት በእንደዚህ አይነት ሃገራዊ የሰላምና ደህንነት ላይ ተፅዕኖ የሚፈጥሩ ጉዳዮች ላይ የመንግስትን ስትራቴጂክ ግቦች በአግባቡ ተረድቶና ከሚመለከተው አካል ጋር በመናበብ ሊፈፀም እንደሚገባ የዝግጅት ክፍላችን መልዕክቱን አስተያየት የሰጡ በርካታ ናቸው።
አልጀዚራ ላይ ቀደም ሲል ጫካ ሆነው በረጩት ፕሮፓጋንዳ መሰረት ተወጥረው የተያዙት አቶ ጌታቸው የሕግ ሰው መህናቸውን ጠቅሰው ራሳቸውን ለመከላከል የሞከሩበት አግባብ እንዳለ ሆኖ፣ አልጀዚራ የሰላም ስምምነት ውሉን ጠንቅቆ የሚያውቀው ጋዜጠኛው፣ ከሰላም ስምምነት በሁዋላ የጦርነት ወሬን ዳግም አንስቶ የመገናኛ ግብአት ማድረግ የአዲሱ የግራጫ ጦርነት አካል እንደሆነ የገለጹም አሉ። አዲስ ሪፖርተር ቀደም ባሉት ሳምንታት ኢትዮጵያ ላይ የተቀነባስበረ የግራጫ ጦርነት አካል የሆነው የሚዲያ ዘመቻ ዳርዳር እያላት መሆኑን የቢቢሲን የተጠኑ አደገኛ ዘመቻዎች ማመላከታችን ይታወሳል።
“ስለ ጌታቸው ረዳ – የአልጀዚራ ቆይታው!” ሲሉ አቶ አብርሃ ደስታ በግል ፌስ ቡካቸው የሚከተለውን አጋርተዋል። ለግንዛቤ ይሆን ዘንዳ እንዳለ አቅርበነዋል። በጦርነት ጊዜ እንደሚሆነው በሰላም ጊዜ የተፈጸመን ውል በሚጥስ መልኩ አስተያየት መስጠት ድጋሚ ጦርነት መፈለግ እንደሆነ አቶ ጌታቸው መመለሳቸው በአመክንዮ ሲታይ አጋብብ ነው ይላሉ አቶ አብርሃ። ጋዜጠኛውንም አክቲቪስ ብለውታል።
በመጀመርያ አቶ ጌታቸው ረዳ ከዐብይ ጋር ያለውን ሀኒሙን በልኩ ቢሆን እላለሁ። ዕርቅ መፍጠርና አብሮ መስራት ችግር የለውም፤ የተጋነነና ከልክ ያለፈ ሲሆን ግን አስፈላጊነቱ አይታየኝም። ርቀትህን ጠብቅ!
ቀጥሎ አቶ ጌታቸው በጦርነቱ ግዜ የህወሓት አፈኛ ስለነበር አሁን ከጦርነቱ በኋላ ሚድያዎችን መምረጥ ይኖርበታል። በጦርነት ግዜና በኋላ የሚነገር ነገርና ቶኑ ይለያያልና!
የተቆራረጠውን የጌታቸው ረዳ የአልጀዚራ ቆይታ አየሁት። ባሁኑ ግዜ ብዙ ጋዜጠኞች (እና ዩቲበሮች) እንግዳ ጋብዘው ቃለ መጠየቅ ሲያካሂዱ ዓላማቸው ጥያቄ ጠይቀው መልስ መሻት ሳይሆን እንግዳውን በተቻለ መጠን አዛብቶ የተመልካችን ትኩረት በመሳብ ቪድዮው ቫይራል ወጥቶ ብዙ ቪው ማግኘት ነው፤ ገንዘብ ነዋ! ለዚህም ነው ብዙ ጠያቂዎች እንግዳቸው “ሓሪፍ” መልስ ከሚሰጣቸው ቢሳሳትና ቢዋረድ የሚሹት። የአልጀዚራው ጋዜጠኛ ተራ ዩቱበር ሆኖ ነው ያገኘሁት!
በአንፃሩ አቶ ጌታቸው ረዳ ጥሩ መልስ ነበር የሰጠው። አንድ ነገር አለ። ጦርነት ፀብ ነው። በፀብ ውስጥ መሳዳደብ፣ መወነጃጀል፣ መማታት፣ መገዳደል አለ። ጦርነቱ ሲቆም፣ ፀቡ ሲበርድ መረጋጋት አለ። ከመረጋጋት በኋላ በጦርነቱ ወቅት የነበረውን ትኩሳት (የመሰዳደብና የመደባደብ መንፈስ) አይኖርም። በፀቡ ግዜ ስትሰድበው እና ስትደበድበው የነበረውን ሰው ፀቡ ቀርቶ ዕርቅ ከሆነ በኋላ አትደባደብም፤ አትሳደብም፤ አትወነጃጀልም።
በህወሓትና በፌደራል መንግስት የነበረው ጦርነት በሰላም ስምምነቱ ተቋጭቷል። በስምምነቱ መሠረት ፀብ አጫሪነትና መወነጃጀልን እንዳይኖር ተብሏል። ተመልሶ ወደ ጦርነት መግባት የማይፈልግ አካል ወደኋላ ተመልሶ መሳደብ አይችልም። ምክንያቱም ስምምነቱ አለ።
የጋዜጠኛው ጥያቄ ሲጠቃለል አቶ ጌታቸው በጦርነቱ ግዜ እንዳልከው ሁሉ ለምን ከጦርነቱ በኋላ አትደግመውም? ነው። ከጦርነቱ በኋላኮ ዕርቅ ሆነ። ሰላም ከፈለግን ስምምነቱን ማክበር አለብንኮ። እንደ ጦርነቱ ግዜ በዘፈቀደ መዘላለፍ የለም፤ ወደ ጦርነቱ ለመመለስ ካልፈለግን በቀር።
(መጣራት ያለበት የወንጀል ጉዳይ ቢኖር እንኳ በሕጋዊ ተቋም ይጣራል እንጂ የስምምነት ሰነዱ ፈራሚ በሆነና ሰላም በሚፈልግ ፖለቲከኛ በሚድያ ቃለመጠይቅ በመሳደብ አይደለም)። ከዚህ አንፃር የአቶ ጌታቸው ረዳ መልሶች ተገቢ ናቸው።
ፌስቡክ፡ https://web.facebook.com/addisreporternews/
ዌብሳይት፡ https://addisreporter.com/
ኢሜል፡ info@addisreporter.com
ቴሌግራም፡ https://t.me/addisreporter11
tiktalk – https://www.tiktok.com/@addisreporter3
X፡ https://x.com/addisreporter
ስልክ ቁጥር፡ +251981866434 / +251116393393
