ሃገራዊ የወርቅ ገበያ ዋጋ መናሩ የተለያየ ትንተና እየቀርበበት ነው

አዲስ ሪፓርተር ጥቅምት 12 ቀን 2018 አዲስ አበባ – ኢትዮጵያ በታሪኳ ከፍተኛውን የወርቅ ምርት እያስመዘገበች ባለችበት ወቅት፣ የብሔራዊ ባንክ መረጃ እንደሚያሳየው የወርቅ ዋጋ በአጭር ጊዜ ውስጥ ከአራት እጥፍ በላይ በመጨመር ያልተጠበቀ ክስተት ሆኗል። ይህንኑም ተከትሎ የተለያዩ ትንተናዎች እየተሰጠ ነው።

ኢትዮጵያ በ2024/25 በጀት ዓመት የወርቅ ምርቷን በ10 እጥፍ ገደማ በማሳደግ ከ3.9 ቶን ወደ 38.87 ቶን አስመዝግባለች። ይህ ከፍተኛ የምርት መጠን ጭማሪ የወርቅ መሸጫ ዋጋን ዝቅ ከማድረግ ይልቅ፣ በተቃራኒው ወደ ከፍተኛ ደረጃ እንዲያሻቅብ አድርጓል።

ከፍተኛ የዋጋ ጭማሪ በሁለት ዓመት ጊዜ ውስጥ አሳይቷል።

የኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ (የኢ.ብ.ብ.) መረጃ እንደሚያመለክተው፣ የአንድ ግራም 24 ካራት ወርቅ ዋጋ በጥር 01 ቀን 2024 ከነበረበት 3,901 ብር፣ ጥቅምት 20 ቀን 2025 ወደ 20,607 ብር በማሻቀብ ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ከፍተኛ ዕድገት አሳይቷል። ይህ የዋጋ ለውጥ በሁለት ዓመት ባልበለጠ ጊዜ ውስጥ ከአራት እጥፍ በላይ መጨመሩን ያሳያል።

የሁለት ተቃራኒ አስተያየቶች ውይይት

ይህ ከፍተኛ የወርቅ ዋጋ መጨመር በገበያ ባለሙያዎች መካከል ሁለት ተቃራኒ ትንተናዎችን አስነስቷል።

1. የሀገር ውስጥ ኢኮኖሚያዊ ጫናዎች (የመጀመሪያው እይታ)

አንዳንድ የኢኮኖሚ ተንታኞች እንደሚሉት፣ የወርቅ ምርት መጨመርን ተከትሎ የሚታየው የዋጋ ንረት የሀገሪቱን ጥልቅ ኢኮኖሚያዊ ችግሮችና ጫናዎች አመላካች ሊሆን ይችላል። የዋጋ ግሽበት፣ የብር የመግዛት አቅም መዳከም ምክንያት ሰዎች ገንዘባቸውን ወደ ተጨባጭና አስተማማኝ ንብረቶች (እንደ ወርቅ) እንዲያዘዋውሩ እያደረጋቸው እንደሆነ መከራከሪያ ያቀርባሉ።

2. ዓለም አቀፍ የገበያ ተጽዕኖ 

ሌላኛውና በብዙ ባለሙያዎች የሚደገፈው አስተያየት ግን የዋጋው ንረት የሀገር ውስጥ ኢኮኖሚያዊ  ሁኔታዎች ምክንያት ሳይሆን ዓለም አቀፍ የወርቅ ገበያ  መናር ጋር ተከትሎ የመጣ ነው ይላሉ።  ለዚህም እንደ ማስረጃ የሚያቀርቡት የአለም አቀፉ የወርቅ ዋጋ ከፍተኛ ጭማሪ ማሳየቱን (https://www.youtube.com/watch?v=nRw6-olZzbA) ነው።

በአሁኑ ወቅት፣ ዓለም አቀፉ ገበያ አንድ ወቄት (troy ounce) ወርቅ እስከ 4,100 የአሜሪካ ዶላር እየተሸጠ ሲሆን፣ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ 5,000 ዶላር ሊደርስ እንደሚችል ትንበያዎች ያመለክታሉ። ለዚህ ዓለም አቀፍ የዋጋ ጭማሪ በምክንያትነት የሚቀርቡት ምክንያቶች ደግሞ የዓለም ጂኦፖለቲካዊ እና ኢኮኖሚያዊ አለመረጋጋት እንዲሁም በተለይም በቻይና እና በአሜሪካ መካከል ያለው የንግድ ውጥረት፣  የአሜሪካ መንግስት መዘጋት እና የእዳ ጫናዎች፡ በዶላር የመተማመን ስሜት ላይ ተጽዕኖ ማሳደሩ፣ የዓለም አቀፍ የንግድ ለውጦች፣ የቻይና የንግድ ቁጥጥር መጨመር እና የጃፓን የየን መዋዠቅ፣ የብሔራዊ ባንኮች ፍላጎት መጨመር፣ በርካታ ሀገራት ገንዘባቸውን ከውጭ ምንዛሪ አደጋ ለመጠበቅ ሲሉ የወርቅ ክምችታቸውን እያሳደጉ መምጣታቸው፣ በዚህም ምክንያት ባለሀብቶች ገንዘባቸውን በስቶክ ገበያ ላይ ከማዋል ይልቅ ወርቅን እንደ ጊዜያዊ መድህን (safe haven) በመጠቀም ላይ ይገኛሉ። 

ባለሙያዎቹም የኢትዮጵያ የወርቅ ዋጋ መጨመር ከዓለም አቀፉ ሁኔታ ጋር የተቆራኘ እንጂ ከሀገር ውስጥ ኢኮኖሚ ጋር ቀጥተኛ ግንኙነት እንደሌለው ከላይ በቀረበው የዓለም ዓቀፍ እውነታና ስሌት ላይ ተመስርተው ይገልፃሉ።

መደምደሚያ

የኢትዮጵያ ኢኮኖሚ ከምርት ዕድገት ባሻገር ዓለም አቀፍ የገበያ ኃይሎች በሀገር ውስጥ ዋጋ ላይ ያላቸውን ከፍተኛ ተጽዕኖ በገሃድ ማሳየቱ እየታየ ነው። የብሔራዊ ባንክ የምርቱን መጠን በከፍተኛ ደረጃ መጨመሩን መቀጠሉ ለውጭ ምንዛሪ ገቢ ዕድል ቢሆንም፣ የሀገር ውስጥ ዋጋ መናር ደግሞ የኢንቨስትመንት አቅጣጫዎች ላይ ተጽእኖ ሊያሳድር እንደሚችል የንግድ ተንታኞች ይገልጻሉ።